Zielone certyfikaty – definicja, działanie i zastosowanie

Czym są zielone certyfikaty?

Zielone certyfikaty to dokumenty poświadczające wytworzenie energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii (OZE). Są dowodem, że energia powstała w sposób przyjazny dla środowiska, wykorzystując takie źródła jak:

System zielonych certyfikatów działa jako mechanizm wsparcia dla producentów ekologicznej energii. Przedsiębiorstwa energetyczne mogą samodzielnie uzyskać takie certyfikaty, pod warunkiem korzystania z odnawialnych źródeł energii. Dokumenty te mają charakter praw majątkowych, co oznacza, że można nimi swobodnie obracać na rynku.Posiadanie zielonych certyfikatów daje konkretne korzyści finansowe. Firmy produkujące energię z OZE mogą odsprzedawać uzyskane certyfikaty na Towarowej Giełdzie Energii (TGE), generując dodatkowy przychód.

Od kiedy obowiązuje system zielonych certyfikatów?

System zielonych certyfikatów działa w Polsce od 1 października 2005 roku. Wprowadzono go na podstawie znowelizowanej ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne jako mechanizm ilościowego wsparcia produkcji energii elektrycznej z odnawialnych źródeł.

Nadzór nad systemem sprawuje Urząd Regulacji Energetyki (URE), który odpowiada za wydawanie świadectw pochodzenia, będących podstawą do uzyskania zielonych certyfikatów.

Jak działają zielone certyfikaty?

System zielonych certyfikatów funkcjonuje na podstawie trzy kluczowe etapy:

1. Wytworzenie: Producenci energii z OZE otrzymują certyfikaty za każdą wyprodukowaną megawatogodzinę.

2. Obrót: Przedsiębiorstwa energetyczne nabywają certyfikaty na aukcjach lub na Towarowej Giełdzie Energii.

3. Umorzenie: Firmy umarzają nabyte certyfikaty, dokumentując w ten sposób spełnienie obowiązku OZE.

Sprzedaż certyfikatów na Rynku Praw Majątkowych TGE daje producentom dodatkowe źródło przychodu, obok zysków ze sprzedaży energii. To rozwiązanie jest szczególnie cenne w okresach nadwyżki produkcji.Wartość zielonych certyfikatów wynika z popytu i podaży. Na ich cenę wpływają czynniki takie jak liczba dostępnych certyfikatów, poziom obowiązku umorzenia oraz ogólna sytuacja na rynku energii.

Zastosowanie zielonych certyfikatów

Największymi beneficjentami systemu zielonych certyfikatów byli historycznie właściciele farm wiatrowych, które intensywnie rozwijały się w Polsce do 2016 roku. W tym roku system certyfikatów został częściowo zastąpiony systemem aukcyjnym dla nowych instalacji.

Zielone certyfikaty pełnią też ważną rolę w realizacji celów środowiskowych firm i całego kraju. Pomagają przedsiębiorstwom zwiększyć udział energii odnawialnej w ich miksie energetycznym, co wprost prowadzi do redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Cena zielonych certyfikatów

Ceny zielonych certyfikatów podlegają zmianom rynkowym, a w ostatnich latach obserwuje się trend spadkowy:

• 2021: średnia cena 191,27 zł/MWh

• 2022: średnia cena 187,47 zł/MWh

• 2023: średnia cena 148,46 zł/MWh

• Grudzień 2023: cena 63,42 zł/MWh

Spadek cen daje przedsiębiorcom i odbiorcom końcowym konkretne oszczędności. W 2023 roku nastąpiło zmniejszenie poziomu obowiązkowego umorzenia certyfikatów z 18,5% do 12%.

Ważne jest, że cena zielonych certyfikatów dla odbiorców końcowych ustalana jest w sposób przejrzysty. Wyliczana jest jako średnia arytmetyczna cen ze wszystkich notowań indeksu TGE-ozea w miesiącu poprzedzającym okres rozliczeniowy.

Dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) spadające ceny zielonych certyfikatów w latach 2023-2024 oznaczają zmniejszenie obciążeń związanych z polityką energetyczną państwa. To szczególnie ważne w kontekście rosnących ogólnych kosztów energii elektrycznej.

Obowiązek umarzania certyfikatów

Przedsiębiorstwa energetyczne mają obowiązek OZE, który nakłada na nie konieczność uzyskania i przedstawienia do umorzenia określonej ilości zielonych certyfikatów. Zobowiązanie to, wynikające z Prawa energetycznego, to jeden z filarów polskiej polityki wspierania odnawialnych źródeł energii.Obowiązek umarzania certyfikatów wynosi obecnie19,35% całkowitej sprzedaży energii elektrycznej. Oznacza to, że przedsiębiorstwa energetyczne muszą udokumentować, iż niemal jedna piąta sprzedawanej przez nie energii pochodzi ze źródeł odnawialnych.

Przedsiębiorstwa mają alternatywę dla obowiązku umarzania certyfikatów. Zamiast przedstawiać certyfikaty do umorzenia, mogą uiścić opłatę zastępczą wynoszącą 240 zł za każdą megawatogodzinę różnicy między energią wynikającą z obowiązku a energią faktycznie przedstawioną do umorzenia.

Niższy poziom obowiązku umorzenia i spadek cen certyfikatów dają oszczędności dla odbiorców końcowych. Jednocześnie stopniowe wygaszanie systemu sygnalizuje przejście polskiego rynku na nowsze mechanizmy wsparcia OZE.

Świadectwa pochodzenia energii

Świadectwa pochodzenia energii to podstawowy element systemu zielonych certyfikatów w Polsce. Są to dokumenty wydawane przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE) w formie cyfrowej, które potwierdzają wytworzenie energii elektrycznej z odnawialnych źródeł.

Proces uzyskiwania zielonych certyfikatów rozpoczyna się od złożenia wniosku do URE o wydanie świadectwa pochodzenia energii. Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku świadectwo zostaje zarejestrowane w systemie ewidencyjnym Rejestru Świadectw Pochodzenia.

Zasada mówi, że jeden zielony certyfikat (prawo majątkowe) odpowiada 1 MWh energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnego źródła.

Przekształcenie świadectw pochodzenia w zielone certyfikaty następuje automatycznie w momencie wydania świadectw podmiotowi wytwarzającemu energię z OZE i ich rejestracji w systemie. Ten dokładny mechanizm gwarantuje transparentność całego procesu i umożliwia dalszy obrót certyfikatami na Towarowej Giełdzie Energii.

Rynek zielonych certyfikatów

Rynek ten opiera się na obrót prawami majątkowymi, które powstają w wyniku konwersji świadectw pochodzenia energii. Zielone certyfikaty stanowią przedmiot handlu na specjalnie utworzonym w tym celu Rynku Praw Majątkowych Towarowej Giełdy Energii (TGE).

System ten tworzy dwutorowy mechanizm wsparcia dla producentów energii z OZE. Z jednej strony otrzymują oni przychody ze sprzedaży wytworzonej energii elektrycznej, z drugiej zaś – dodatkowy dochód ze sprzedaży zielonych certyfikatów.

Jednocześnie rynek zielonych certyfikatów nakłada obowiązki na przedsiębiorstwa energetyczne, które muszą nabywać i umarzać określoną ilość certyfikatów proporcjonalnie do wolumenu sprzedawanej energii. Mechanizm ten wymusza na sprzedawcach energii pośrednie finansowanie rozwoju odnawialnych źródeł.

Ważne jest, że rynek zielonych certyfikatów podlega nadzorowi Urzędu Regulacji Energetyki, co gwarantuje transparentność i prawidłowość jego funkcjonowania. Dzięki temu systemowi Polska skuteczniej realizuje cele środowiskowe wynikające z dyrektyw unijnych.