Czym jest farma wiatrowa?
Farma wiatrowa to zespół turbin wiatrowych, w polskim prawie definiowany jako jednostki wytwórcze przyłączone do sieci w jednym punkcie. Taka koncentracja infrastruktury nie tylko ogranicza koszty budowy i utrzymania, ale również upraszcza zarządzanie siecią energetyczną.
Farmy wiatrowe spotykamy zarówno na lądzie, jak i na morzu. Każda z nich składa się nie tylko z samych turbin, ale również z niezbędnej infrastruktury towarzyszącej, takiej jak stacje transformatorowe, linie przesyłowe czy systemy sterowania. Wszystkie te elementy razem tworzą kompleksowy obiekt energetyczny.
Główne zalety farm wiatrowych to:
Rodzaje farm wiatrowych w Polsce
W Polsce funkcjonują dwa główne typy farm wiatrowych: lądowe (onshore) i morskie (offshore). Instalacje lądowe stanowią większość, podczas gdy projekty morskie dopiero wkraczają w fazę intensywnego rozwoju.
Według danych z końca 2020 roku, w Polsce działało 1239 farm wiatrowych. 1111 z nich to małe instalacje o mocy poniżej 10 MW, podczas gdy pozostałe128 obiektów to większe farmy o mocy równej lub przekraczającej 10 MW.
Trzy największe polskie farmy wiatrowe pod względem mocy to:
-
Potęgowo (woj. pomorskie) – 81 turbin o łącznej mocy 219 MW (koszt inwestycji: ok. 1,25 mld zł).
-
Margonin (woj. wielkopolskie) – 60 turbin o mocy 120 MW.
-
Banie (woj. zachodniopomorskie) – 53 turbiny o mocy 106 MW.
Przykładami mniejszych instalacji są farmy o przykładach mniejszych farm wiatrowych, w gminach Widuchowa (województwo zachodniopomorskie) czy Stawiszyn (województwo wielkopolskie).
Lokalizacja farm wiatrowych w Polsce
Rozmieszczenie farm wiatrowych w Polsce nie jest przypadkowe – koncentruje się w regionach o najkorzystniejszych warunkach wietrznych. Największe zagęszczenie instalacji występuje w północnej i centralnej części kraju. Liderami są województwa pomorskie, zachodniopomorskie, kujawsko-pomorskie i wielkopolskie.
Inne znaczące projekty w województwie pomorskim to farma wiatrowa Warblewo w powiecie słupskim o mocy 30 MW. W województwie zachodniopomorskim działa farma wiatrowa w gminie Postomino, oddana do użytku w 2015 roku.
Energetyka wiatrowa rozwija się także w innych regionach Polski. Przykładem rozwoju w innych regionach jest projekt Farmy Wiatrowej Racibórz w województwie śląskim, realizowany we współpracy z gminą Pietrowice Wielkie.
Przy wyborze lokalizacji dla farm wiatrowych inwestorzy muszą brać pod uwagę nie tylko warunki wietrzne, ale również skomplikowane uwarunkowania prawne. Kluczowe są zapisy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
Jak działają farmy wiatrowe?
Farmy wiatrowe przekształcają energii kinetycznej wiatru na elektryczną. Wiatr obraca łopatami turbiny, napędzając generator, który produkuje prąd następnie przesyłany do sieci energetycznej.
Kluczowym elementem każdej farmy wiatrowej są turbiny, składające się z wieży, gondoli zawierającej generator oraz wirnika z łopatami. Nowoczesne turbiny wyposażone są w zaawansowane systemy sterowania, które automatycznie dostosowują kąt nachylenia łopat do prędkości wiatru.
Projekty farm wiatrowych w Polsce
Polska energetyka wiatrowa znajduje się obecnie w fazie dynamicznego rozwoju, z licznymi projektami realizowanymi zarówno na lądzie, jak i na morzu. Kluczowym elementem transformacji energetycznej kraju jest Program rozwoju Morskich Farm Wiatrowych – strategiczny kierunek transformacji energetycznej kraju.
Projekty morskich farm wiatrowych będą realizowane w polskiej wyłącznej strefie ekonomicznej Bałtyku, w obszarach oddalonych od linii brzegowej o minimum 22 km. Główne planowane lokalizacje obejmują:
Nowe regulacje prawne dają gminom większą autonomię w lokalizowaniu instalacji, przy jednoczesnym zachowaniu minimalnej odległości 500 metrów od budynków mieszkalnych. Stanowi to złagodzenie wcześniejszej zasady 10H, która poważnie ograniczała rozwój lądowej energetyki wiatrowej.
Wpływ farm wiatrowych na środowisko
Farmy wiatrowe stanowią jeden z najbardziej ekologicznych sposobów pozyskiwania energii elektrycznej. Ich główną zaletą jest znacząca redukcja emisji dwutlenku węgla i innych gazów cieplarnianych, co bezpośrednio przyczynia się do walki ze zmianami klimatycznymi.
Imponujący jest bilans energetyczny farm wiatrowych – szacuje się, że w ciągu swojego 30-letniego cyklu życia wyprodukują one 70-80 razy więcej energii niż zostało zużyte do ich wyprodukowania, transportu i instalacji.
Mimo licznych zalet energetyka wiatrowa nie jest całkowicie pozbawiona wyzwań środowiskowych. Jednym z głównych problemów jest potencjalny wpływ na awifaunę – ptaki i nietoperze mogą zderzać się z łopatami turbin, co prowadzi do ich śmierci.
Kolejnym aspektem środowiskowym jest emisja hałasu generowanego przez pracujące turbiny. Nowoczesne konstrukcje są znacznie cichsze od swoich poprzedników, jednak wciąż mogą powodować dyskomfort dla okolicznych mieszkańców.
Wyzwaniem pozostaje utylizacja zużytych łopat turbin, które z uwagi na wykonanie z kompozytów są trudne w recyklingu. Branża intensywnie poszukuje efektywnych metod odzysku oraz projektuje nowe turbiny w duchu gospodarki o obiegu zamkniętym.
System rekompensat dla rybaków
Rozwój morskich farm wiatrowych na Bałtyku, choć kluczowy dla transformacji energetycznej Polski, wiąże się z pewnymi wyzwaniami dla lokalnych społeczności rybackich. W odpowiedzi na te wyzwania powstał Przejściowy System Rekompensat Baltic Power – innowacyjny mechanizm wsparcia skierowany do rybaków.
System ten, opracowany przez spółkę Baltic Power (joint venture ORLEN i Northland Power), zakończył już pierwszą rundę wypłat. Program obejmuje armatorów statków rybackich i turystycznych z portów w Ustce, Łebie i Władysławowie, którzy działali na obszarze farmy w latach 2018-2023.
Głównym założeniem systemu jest zapewnienie rybakom pełnego wsparcia oraz jasnych zasad współpracy na każdym etapie realizacji projektu morskiej farmy wiatrowej. Rekompensaty mają na celu złagodzenie ekonomicznych skutków czasowego ograniczenia dostępu do łowisk podczas budowy i instalacji infrastruktury wiatrowej na morzu.
Program stanowi przykład odpowiedzialnego podejścia inwestorów do lokalnych społeczności, których interesy mogą być dotknięte przez rozwój energetyki wiatrowej na morzu.
Moc zainstalowana farm wiatrowych w Polsce
Moc zainstalowana farm wiatrowych w Polsce systematycznie rośnie, przekraczając obecnie 6,7 GW. Rozwój tej gałęzi energetyki, zapoczątkowany pod koniec lat 90., przyspieszył dynamicznie w dekadzie 2010-2020.
Rozwój energetyki wiatrowej w Polsce przez lata napotykał na różne bariery regulacyjne, które hamowały tempo inwestycji. Obecnie jednak obserwujemy pozytywne zmiany w przepisach, które ułatwiają realizację nowych projektów.
